Oparzeniami nazywamy uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem energii. Najczęściej myśląc o oparzeniach, mamy na myśli te termiczne – wywołane wysoką temperaturą wygenerowaną chociażby przez pożar. To jednak duże uproszczenie, gdyż wyróżniamy różne rodzaje i stopnie oparzeń, a odpowiednie ich rozpoznanie determinuje dalszy sposób działania. Wiele osób oparzenia traktuje jak każdy inny uraz, stąd też często podejmowane nieprawidłowe lub nieudolne próby opatrywania ich, smarowania różnymi substancjami czy odkażania. To błąd! Dowiedz się, jak postępować w konkretnych przypadkach.
1. Jak powstają oparzenia?
2. Stopnie oparzeń
3. Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń
Różne pochodzenie i stopnie oparzeń determinują konkretne, dostosowane do okoliczności działania pierwszej pomocy, o czym więcej opowiemy za chwilę. Już teraz jednak warto zaznaczyć, czego nie robić w żadnych okolicznościach. Przede wszystkim zrezygnuj z wszelkich nietrafionych domowych sposobów, takich jak smarowanie oparzeń tłuszczem, białkiem jajka, mydłem czy spirytusem. Jeśli powstały już pęcherze, pod żadnym pozorem ich nie przekłuwaj.
Jak powstają oparzenia?
Oparzenie w każdym przypadku powoduje uszkodzenie skóry, jednak różne może być nasilenie tych zmian oraz ich pochodzenie. Najpierw zajmijmy się klasyfikacją oparzeń ze względu na źródło.
- Oparzenia termiczne
To z pewnością kategoria oparzeń, o której mówi się najczęściej i najwięcej. Powstają wskutek kontaktu skóry z ogniem, gorącą cieczą (wrzątkiem), gazem (na przykład parą wodną z gotującego się czajnika) czy rozgrzanym przedmiotem. Do oparzenia tego typu dochodzi w temperaturze powyżej 42°C. Na najniższym poziomie naskórek ulega martwicy w ciągu 6 godzin – im wyższa temperatura, tym krótszy czas.
- Oparzenia chemiczne
Są to oparzenia powstałe w wyniku kontaktu ze żrącymi substancjami. W warunkach domowych to środki czystości, udrażniacze sanitarne, wybielacze czy kwasy, w zakładach pracy – specjalistyczne preparaty o właściwościach żrących i toksycznych. Oparzenia chemiczne przeważnie są bardzo głębokie i bolesne. Najczęściej w,ymagają leczenia operacyjnego przeszczepami skóry. Skala problemu zależy jednak od konkretnej substancji, która miała kontakt ze skórą.
- Oparzenia elektryczne
Powstają w momencie zetknięcia się ciała ze źródłem energii. Konsekwencje takiego zdarzenia są uzależnione od dokładnych okoliczności: czy do oparzenia doszło za sprawą prądu stałego czy zmiennego, jaką miał on częstotliwość, natężenie czy napięcie. Duże znaczenie ma także powierzchnia kontaktu, wilgotność i temperatura ciała.
- Oparzenia radiacyjne
Związane z ekspozycją na promieniowanie. Najczęstsze w tej grupie są oparzenia słoneczne, którym towarzyszy często gorączka oraz nudności. Zdarzają się również oparzenia promieniami jonizującymi, spowodowane przez promieniowanie beta lub rentgenowskie, wadliwe napromienniki urządzeń do radioterapii lub sterylizacji.
Stopnie oparzeń
Zmiany, do jakich doszło na skutek kontaktu z niepożądaną substancją, możemy sklasyfikować, biorąc pod uwagę stopień oparzenia.
- Oparzenie I stopnia
Jest powierzchowne, dotyczy wyłącznie warstwy naskórka. Można rozpoznać je, gdyż pojawia się niewielki rumień, opuchnięcie i bolesne pieczenie. Nie wymaga szczególnej interwencji, gdyż utrzymuje się maksymalnie kilka dni. Nie pozostawia też po sobie śladu.
- Oparzenie II stopnia
W tej kategorii wyróżniamy dwa typy: oparzenie II stopnia powierzchowne oraz oparzenie II stopnia głębokie. Oparzenia II stopnia najczęściej stanowią wynik kontaktu z gorącą cieczą lub tłuszczem i sięgają do warstwy skóry właściwej. W przypadku oparzeń powierzchownych objawy przypominają te towarzyszące oparzeniom I stopnia, są jedynie bardziej nasilone. Oparzenia głębokie natomiast oznaczają bolesne pęcherze, które goją się w przeciągu około 2 tygodni. Po oparzeniach II stopnia mogą pozostać blizny.
- Oparzenie III stopnia
Dochodzi tu do uszkodzenia pełnej grubości skóry, także tkanek głębszych, aż do kości. Ponieważ naruszane są także nerwy, ból nie jest bardzo mocny – zachowane pozostaje jedynie czucie głębokie. Powodem takich oparzeń jest bezpośredni kontakt z otwartym ogniem lub długotrwała styczność z wrzątkiem bądź rozgrzanym olejem. W przypadku oparzenia tego typu często konieczny jest przeszczep skóry na zmienionej powierzchni ciała.
- Oparzenie IV stopnia
To skrajna postać oparzenia, w której dochodzi do zwęglenia tkanek na poziomie głębokich struktur skóry, mięśni i kości. To efekt długotrwałego wystawienia tkanek na działanie energii elektrycznej lub otwartego ognia.
Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń
Nie każde oparzenie wymaga profesjonalnej pomocy medycznej. W typowych przypadkach wystarczy schłodzenie podrażnionej powierzchni w chłodnej wodzie przez kilka – kilkanaście minut. Nigdy nie wykorzystuj do tego celu lodu, gdyż możesz pogłębić problem, ograniczając ukrwienie tkanek. Na ranę można zastosować jałowy opatrunek. W aptekach dostępne są także specjalne preparaty łagodzące.
W przypadku poważniejszych oparzeń ranę schłódź i zastosuj opatrunek sterylny. Jeśli jest to oparzenie chemiczne, opłucz skórę, starając się usunąć jak najwięcej tej substancji. Oceń stan poszkodowanego i – w razie potrzeby – wezwij pogotowie.